We gaan er van uit dat de supermarkt ons iedere dag verse artikelen brengt en dat de schappen in onze winkels niet leeg zijn. Voor die vanzelfsprekendheid zorgt de logistiek.
Wellicht zo oud als de weg naar Rome: logistiek kende in vroeger jaren voornamelijk een militair karakter. Napoleon dacht er al over na hoe hij zijn troepen zo snel mogelijk op de juiste plaats kon krijgen. Ook tegenwoordig zijn operaties als in Irak en Afghanistan enorme logistieke processen. Het vraagt planning en coördinatie.
Al in het begin van de twintigste eeuw waren mensen bezig om logistiek in bedrijven in te voeren, hoewel op zeer kleine schaal. Pas in de jaren tachtig nam logistiek een grote vlucht. Logistiek ging zich richten op inkoop en verwerving, planning, het verplaatsen van goederen en voorraadbeheer. Na de Tweede Wereldoorlog lag de nadruk vooral op produceren en wat op de markt gebracht werd, was klaar. In de jaren zeventig en tachtig ontstond een omgedraaide situatie. Klanten werden mondiger, waardoor er veel meer werd gekeken naar wat men ging maken en op voorraad ging leggen. Bedrijven gingen zich meer richten op hun kernactiviteiten en de afstemming van goederenstromen werd daardoor waarschijnlijk belangrijker.
Europa open
In de jaren negentig gingen de Europese grenzen open. “Tot die tijd had ieder land een soort beschermende constructie voor de eigen bevoorrading in het land door eigen magazijnen. Daarna gingen we over van nationale op Europese magazijnen, met satellieten in drie of vier regio’s van Europa”, vertelt Peter van der Meij, directielid van de logistieke poot van een grote expressdienst. “Nederland lag aan de gateways en had de mainports en hier zijn veel EDC’s, Europese distributie centra, terechtgekomen. Dat was een enorme impuls voor de bedrijven in deze sector. Een tweede golf die heeft aangezet tot de verdere ontwikkeling van logistiek van transport naar magazijnen was de explosie aan producten, die niet meer helemaal in de lage-lonenlanden konden worden gemaakt. Die producten kwamen generiek, dus half af, in onze magazijnen terecht. Daar werden ze klant- of landspecifiek gemaakt. Producten voor Denemarken of Frankrijk zijn niet hetzelfde, qua kleur bijvoorbeeld, maar ook qua barcode, handleiding of btw. De EDC’s kregen in de jaren negentig zo ook de functie van final assembly, het afmaken van producten. Dat heeft een enorme bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van transportindustrie naar wat indistributie werd genoemd.”
Onderscheidend
“Je merkt het pas als het niet goed is”, legt Paul Denneman, deskundige op het gebied van supply chain management uit. “Logistiek is wel degelijk een onderscheidend element, een unique selling point. Bedrijven maken daar ook gebruik van. Voorheen ging je naar een winkel om een bank te kopen, dan keek je rond en koos er een uit die je beviel. Binnen drie tot zes maanden stond ie dan bij je thuis. Een bedrijf als Ikea heeft logistiek tot een kernpunt gemaakt. Je pakt zelf je product uit het magazijn, je zet het zelf in elkaar, je kunt het zelf vervoeren, en je hebt het direct in huis. Dat verlaagt de prijs voor de klant, omdat je zelf een deel van het dure logistieke proces uitvoert. Dat is logistiek denken omgezet in een commerciële zet. En tegenwoordig willen mensen iets op tijd hebben, ze willen daar zelfs wel iets voor betalen. Het kan ook fout gaan: als een supermarktketen de producten niet heeft, houdt het op. De klant grijpt mis en vertrekt naar de concurrent, ook als die iets duurder is. We eisen dus ook dat logistiek werkt en naarmate de welvaart stijgt, stellen we hogere eisen aan de logistiek.
Als we naar de bakker gaan, vinden we dat er om kwart over zes nog steeds brood moet liggen.” Met de komst van internet wordt het logistieke vraagstuk er alleen maar groter op. “Het is niet zo moeilijk om een internetshop op te zetten, maar bijna allemaal hebben ze problemen met de logistiek. Ik bestel ’s nachts iets om twee uur en verwacht dat het binnen enkele dagen binnen is. Als dat vier maanden duurt heeft zo’n bedrijf wel een probleem. De nieuwe economie, het internet, heeft de oude economie wel nodig. Uiteindelijk moeten al die producten wel bij de consument geleverd worden. Het moet op de juiste manier, in de juiste hoeveelheden, op de juiste tijd en bij de juiste persoon afgeleverd worden.”
Maar logistiek zit ook in andere branches. Een ziekenhuis bijvoorbeeld, dient een goede logistiek te hebben om de patiëntenstromen op een efficiënte manier te kunnen behandelen. Formulierenstromen bij een verzekeringsbedrijf zijn een ander voorbeeld. In essentie gaat het allemaal om logistiek of het beheersen van een keten.
Prima cijfers
Logistiek is een beetje een ondergeschoven kindje, maar de cijfers liegen er niet om. Zo’n 750.000 mensen zijn in de sector in Nederland werkzaam. Nederland is in West-Europa het logistieke land bij uitstek en experts zeggen dan ook wel dat Nederland van de logistiek leeft. Het lijkt daarom zaak om bij te blijven en de logistiek in Nederland op een hoog niveau te houden. De snelheid van de ontwikkeling van producten zorgt ook voor heel andere stromen in Europa. Peter van der Meij: “We moeten zorgen dat we goed georganiseerd blijven. Daarom behoren we nog altijd tot de top in de wereld. De natuurlijke ligging van Nederland zorgt voor een grote toestroom. Op de mainport Schiphol komen producten snel binnen en worden snel verwerkt.” Dankzij de flexibiliteit op de arbeidsmarkt (uitzendbureaus en wisselende duur van contracten) kunnen we hier snel inspringen op een grotere toestroom en dus verwerking van producten. “Kansrijk en innovatief ”, vat Van der Meij de status van Nederland als logistiek centrum samen. “We willen graag de topregiefuncties in de wereld. Het is slim om te gaan bekijken wat waar door wie en wanneer wordt geproduceerd. We willen niet alleen in de uitvoering zitten, maar ook in de sturende functie blijven zitten. Logistiek is nu goed voor 7,5 procent van het bruto nationaal product. Logistiek is slim organiseren.”
Dit dossier is eerder verschenen als advertentiebijlage bij de Telegraaf, uitgever MediaPlanet.
Auteur Cor Dol