Het denken over ketenintegratie is nog maar van de laatste tijd. De vraag is dan ook gerechtvaardigd of er sprake is van een hype of dat zich een fundamenteler verandering afspeelt. In ieder geval blijkt dat er nog volop ontwikkelingen zijn en dat de keten nog lang niet zijn definitieve vorm gevonden heeft.
Maar waar gaat het dan naar toe? Het heeft er alle schijn van dat de keten van de toekomst minder star en statisch zal zijn, maar dynamisch en virtueel.
Is dat te realiseren? Het lijkt erop van wel. Softwareleveranciers worden gedwongen – mede door de eisen en wensen van hun klanten – de ‘enabling’ technologieën in hun oplossingen te integreren.
Dit artikel bevat een analyse die ten tijde van publicatie (2004) actueel was. De wereld verandert, dus sommige stellingen in dit artikel kunnen achterhaald zijn. Desalniettemin bevat het artikel vele elementen die nog steeds het lezen meer dan waard zijn.
Supply Chain Management een hype?
Als slechts 12% van de Nederlandse bedrijven een Supply Chain Management(SCM)strategie heeft geïmplementeerd, is dan al die ophef over ketenintegratie wel relevant? Is het niet meer een hype die sterk wordt gestuurd door de software-branche om SCM-producten te slijten? Natuurlijk speelt ook hier weer het verhaal van de kip en het ei. Wat was er eerder, de software of het SCM-concept?
Wereldwijd zijn er honderden bedrijven actief met het ontwikkelen van SCM-software. Alleen al de grootste tien boekten in 2003 een omzet van bijna 2 miljard dollar. Blijkbaar is er dus een behoefte aan SCM-software. Maar het jaar 2003 gaf ook aan dat de investeringen (en dus omzet) in SCM-software sterk is teruggelopen. Blijkbaar vinden de bedrijven die moeten investeren in een geïntegreerde keten de kosten nog niet in verhouding staan met een (snelle) terugverdientijd. Misschien dus toch een hype?
Supply Chain Management is in ieder geval onlosmakelijk verbonden met informatietechnologie. En IT is wel een belangrijk element in de moderne bedrijfsvoering. Daarom lijkt het erop dat de komende jaren weer veel bedrijven gaan investeren in SCM-software. Ondanks dat bijna eenderde van de Nederlandse bedrijven nog niet eens weet wat Supply Chain Management wil zeggen, is SCM bij de grote ondernemingen wel degelijk een issue.
In tegenstelling tot de ontwikkeling van bijvoorbeeld MRP en ERP blijkt dat de voorlopers op het gebied van SCM toch met name in het gebied van de logistieke dienstverlening en de groothandel te liggen. Op zich niet zo vreemd, omdat juist in deze sectoren logistiek een ‘core-business’ is. De sector moet wel investeren, want stilstand is achteruitgang en door de omvang van de logistieke activiteiten zullen de investeringen daar sneller kunnen worden terugverdiend. In deze sectoren zijn de eerste projecten geweest en nu kunnen de best practices tegen aanzienlijk lagere kosten in andere sectoren worden ingezet. Alhoewel ruim 30% van de bedrijven niet met SCM bezig is, blijkt dat in bijna 70% van de bedrijven wel degelijk stevig wordt of is nagedacht over het ontwikkelen en invoeren van een SCM-strategie. Dat is niet echt meer een hype te noemen.
Nog volop ontwikkelingen
Dat het gebied nog volop in ontwikkeling is blijkt ook uit de definitie van SCM. De verschillende vooraanstaande Amerikaanse onderzoeksbureaus hebben nog steeds geen volledige overeenstemming over de te gebruiken omkadering en begrippen ten aanzien van Supply Chain Management.
Zo ziet AMR Research, Advanced Production Scheduling (APS) als de alles omvattende informatietechnologie die het mogelijk maakt SCM te bedrijven. SCM is volgens hun achtereenvolgens op te splitsen in Supply Chain Execution (SCE) en Supply Chain Planning (SCP). Binnen Supply Chain Execution, dat van nature meer op distributie gericht is, vallen aspecten zoals ordermanagement, voorraadbeheer, internationale handel (bijvoorbeeld douaneafwikkeling en beheer van handelsquota), transportmanagement en warehousemanagement. Samengevat zijn dit de operationele planning en de daadwerkelijke uitvoering.
Het gebied Supply Chain Planning is van nature meer op productie gericht. Dit omvat de gebieden distributieplanning, productieplanning- en scheduling, aanvoerplanning, vraagplanning & voorspellen en het ontwerp van het logistieke netwerk. Deze gebieden richten zich op de tactische en de strategische planning. Ook volgens het onderzoeksbureau ARC Advisory Group bestaat SCM uit de deelgebieden Supply Chain Execution en Supply Chain Planning. Echter zij stellen weer dat SCE en SCP traditioneel gescheiden werden door een grote afgrond, het traditionele verschil tussen distributie en productie. Maar dit verschil zou, door nieuwe ontwikkelingen op het gebied van Supply Chain Event Management (SCEM) en ‘Collaboration Solutions’, ten gunste van SCE verdwijnen. Immers deze ontwikkelingen maken veel meer gebruik van real-time operationele data en (beslissings)ondersteuning die momenteel alleen door SCE-toepassingen kunnen worden geleverd. In hun benadering bestaat Supply Chain Execution uit het Warehouse Management Systeem (WMS), een Manufacturing Execution Systeem (MES), Advanced Scheduling, Global Logistics Solutions en/of een Transport Management Systeem (TMS). In deze systemen liggen de logistieke stromen vast. In hun nieuwe benadering komen zij tot de volgende hiërarchie.
- Supply Chain Strategy: inrichten van de Supply Chain op lange termijn, inclusief fysieke locaties en logistiek sturingsmodel (KOOP).
- Supply Chain Planning (SCP): inplannen van capaciteit en materialen die nodig zijn om aan de vraag op middellange termijn te voldoen.
- Supply Chain Event Management (SCEM): signaleren van verschillen tussen voortgang en schedule en het vervolgens hierop ingrijpen.
- Supply Chain Scheduling: volgorde bepaling van orders, bijvoorbeeld voor productie, rekening houden met capaciteitsrestricties.
- Supply Chain Visibility: het beschikbaar hebben van informatie omtrent het verlopen van de uitvoering van de handelingen in een Supply Chain.
Is de keten ‘uitveranderd’?
Als we alleen al naar de veranderende definities kijken dan lijkt het erop dat de keten nog volop in beweging is. Nog maar 25 jaar geleden kwam het gebied distributielogistiek mondjesmaat in de belangstelling. Supply Chain Management kent een nog kortere historie. Gaan we terug naar de basis, dan zien we in de hoogtijdagen van MRP bedrijven naarstig bezig met het optimaliseren van hun interne processen. Van integratie met partners in de keten was nog geen sprake. Door de opkomst van de automatisering bleek er een sterke behoefte te ontstaan in het integreren van de verschillende systemen. Iedereen had zijn software-pakket gekocht en nu vonden we dat ze maar met elkaar moesten praten. De eerste stappen naar een functionele intergratie waren gezet. Deze functioneel geïntegreerde systemen konden nog wat meer worden gestroomlijnd. De eerste stappen in samenwerking in de keten werden gezet. Met de komst van ERP-systemen en met SAP als grote pleitbezorger werden in de vroege jaren negentig de eerste schreden op het pad van een ‘business process’-benadering en ketenintegratie gezet. Een stap die door vele bedrijven pas recent voltooid is.
Maar de visionairs in de keten zijn al weer verder. Door de e-hype kwam het gebied van e-logistics en e-fulfilment sterk naar voren. Het internet bracht nieuwe uitdagingen met zich mee. Onafhankelijke organisaties moesten van de klant als een goed geoliede entiteit samenwer- ken. De eerste virtuele organisaties waren een feit. Naast de goederenstroom werd een tweezijdige informatiestroom van essentieel belang en de klant eiste een hoge ‘customer value’, die alleen bereikt kon worden door een weloverwogen gebruik van resources en het bieden van concurrerende ketenvoordelen. En de echte voorvechters gaan nog steeds verder. De klant kan nog beter bediend worden en kosten kunnen nog lager. Is de dus keten uitveranderd? Nee, de keten is nog volop in beweging.
De keten van de toekomst: de virtuele Supply Chain
In analogie op de virtuele organisatie verwacht ik voor de toekomst de intrede van een virtuele Supply Chain. We hebben onze keten ingericht, maar in de praktijk blijken ze door vergaande samenwerking met leveranciers en eisen van klanten erg star en statisch te zijn. In de keten van de toekomst moet het mogelijk zijn om vrijwel ongemerkt gebruik te maken van meerdere verschillende leveranciers, waarbij op basis van heuristieken een misschien eenmalige keuze wordt gemaakt. Vandaag bij leverancier x en morgen bij leverancier y omdat hij dan beter, goedkoper, sneller betrouwbaarder is. En overmorgen? Misschien gewoon weer leverancier x of y, of toch leverancier z. En dat alles zonder enorme aanpassingen in de IT-infrastructuur. Het is een nieuwe generatie software die dit mogelijk moet maken. Als minder afhankelijkheid en meer dynamiek voor inkopers geldt, dan geldt dit vanzelfsprekend ook voor de klanten. In de moderne keten zijn klanten en leveranciers immers met elkaar verbonden. Nu zijn er vele obstakels om een nieuwe (grote) klant tevreden te stellen. De informatiesystemen moeten gekoppeld worden, artikelcoderingen op elkaar aangepast en voor je het weet ben je maanden verder. Nee, de nieuwe keten kent een basismodel en is verder van dag tot dag anders. Dynamisch en virtueel dus. Vergelijk het maar met het surfen op internet. De ‘content’ van het internet veranderd iedere dag en met het surfen vervul je je behoefte telkens op een andere wijze. Het gereedschap blijft hetzelfde, het resultaat is meestal beter, maar de weg er naar toe is steeds weer anders. Zo zal ook de virtuele keten gaan werken.
Natuurlijk zijn we nog niet zo ver. Er moet nog veel werk aan de basis verzet worden. En natuurlijk zal ook de technologie een handje moeten helpen. In mijn optiek zijn de ‘Enabling Technologies’ in het realiseren van de virtuele Supply Chain nu al in meer of minder mate beschikbaar. Natuurlijk hebben we aangepaste (applicatie) software en de nieuwere internet- en applicatie-integratietechnologieën nodig om onze keten dynamischer te laten worden. Daarnaast zal de brede toepassing van RFID in distributiecentra en fabrieken tot fundamenteel andere werkwijzen leiden en daardoor onze dynamische en virtuele keten mogelijk maken. En last but not least, datapooling zal een grote ‘enabler’ zijn. In de nieuwe Supply Chain zullen veel logistieke data centraal door ‘onafhankelijke’ partijen worden beheerd. Tussen klant en leverancier worden ‘slechts’ afspraken uitgewisseld over hoeveelheid, prijs en levertijd. Alle andere (logistieke) informatie wordt via een externe partij betrokken. Is de virtuele keten een utopie? Nee, de virtuele keten is dichterbij dan we denken. Reeds nu zien we al een soortgelijke ontwikkeling op het gebied van Enterprise Applicatie Integratie. Daar zien we al de eerste ontwikkelingen van modellen als Autonome Distributie of Webservices. Hierdoor kunnen verschillende applicatieservices worden gecombineerd om een nieuwere uitgebreidere webservice te bieden. Ook zien we, ondanks het ineenstorten van de e-luchtbel, het internet met de dag volwassener worden. En binnen bijvoorbeeld de retail zien we duidelijk dat de toepassing van RFID op het punt van een brede adaptatie staat. Tot slot zien we ook duidelijk een aantal partijen in de markt ontstaan die zich bezig houden met datapooling. Is het nu misschien nog een keuze met welke partij je mee gaat doen – waardoor je misschien zelf een stempel kunt drukken op de standaardisatie – maar naar verwachting is die keuzevrijheid binnen nu en een paar jaar afgelopen. Je moet gewoon meedoen met een bepaalde partij om te overleven. Kortom de keten van de toekomst is dichterbij dan dat we denken.
Zijn Software leveranciers de enabelers van de virtuele Supply Chain?
In de afgelopen jaren is er een sterke aandacht geweest voor de Supply Chain Planning-oplossingen. Als gevolg daarvan is de markt voor SCP sneller gegroeid dan die voor Supply Chain Execution (SCE)oplossingen. De aandacht die SCP heeft gehad bleek lucratief te zijn. De software bleek snel te kunnen worden terugverdiend. De SCE-oplossingen zullen hiervan profiteren. De komende jaren zal er meer aandacht uitgaan naar de operationele aspecten van Supply Chain Management en als gevolg van deze ontwikkeling zullen de groeicijfers van SCP en SCE meer naar elkaar toe groeien. Maar niet alle SCE-leveranciers zullen hiervan profiteren. De markt voor SCE-oplossingen is erg gefragmenteerd. Wereldwijd zijn er honderden leveranciers actief. Binnen zeer specifieke bedrijfstakken strijden vaak meerdere verschillende gespecialiseerde leveranciers om de gunst van hun klant. Slechts weinigen begrijpen de totale complexiteit en samenhang van alle SCE-applicaties. Wil een leverancier optimaal gebruik maken van de mogelijkheden die de verwachte groei te bieden heeft, dan is het van levensbelang dat de SCE-leverancier het volledige SCM-scala van oplossingen en de bijbehorende strategieën begrijpt. Daarnaast zal de toekomstige SCE-leverancier nog over voldoende innovatieve kracht moeten bezitten om de vooruitgang van de keten mede vorm te geven.
Natuurlijk heeft dit alles consequenties voor de makers van software. De softwaremarkt van nu laat zich het beste vergelijken met de automarkt van rond de jaren dertig. Toen waren er ook nog geen auto’s die tachtig kilometer per uur konden rijden. Zo bestaat er nu nog geen software die precies doet wat de klant wil. Ooit zal dat komen, maar nu moeten we ons maar neerleggen bij het feit dat de laatste versie van de software altijd achterloopt bij de wens van het moment. Het zullen de softwareleveranciers zijn die – weliswaar gebukt onder een zware druk van hun klanten – bepalen op welk moment de keten van de toekomst kan worden gerealiseerd. Gelukkig zien we nu al dat de verschillende leveranciers de genoemde ‘enabling technolgies’ integreren in hun oplossing, daarmee de virtuele Supply Chain een stapje dichterbij brengend.
Dit artikel is in 2005 verschenen in het Handboek Logistiek en Informatietechnologie van TenHagen Stam Uitgevers. Auteur: Paul Denneman.